Cần 134 tỉ USD đầu tư cho ngành điện, làm gì để hút vốn ngoại?

Phó trưởng Ban Kinh tế Trung ương Nguyễn Đức Hiển cho rằng cần có cơ chế về giá điện đủ sức hấp dẫn các nhà đầu tư, từ đó bảo đảm khả năng sinh lời cần thiết để thu hút các dòng vốn quốc tế vào dự án nguồn điện độc lập.

Việc thu hút đầu tư tư nhân vào ngành điện nói chung và vào các dự án nguồn điện độc lập (IPP) hiện nay còn nhiều khó khăn, vướng mắc. Đây là đánh giá của ông Nguyễn Đức Hiển, Phó trưởng Ban Kinh tế Trung ương, tại hội thảo "Huy động vốn quốc tế cho các dự án nguồn điện độc lập", diễn ra ngày 24-11 tại Hà Nội.

Theo ông Nguyễn Đức Hiển, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 55-NQ/TW về Định hướng chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Nghị quyết 55 được đánh giá là có nhiều điểm mới, có tính đột phá trong phát triển năng lượng, đáp ứng yêu cầu phát triển mới của đất nước và phù hợp với xu thế của thời đại.

Nghị quyết cũng đề ra nhiệm vụ nghiên cứu, hoàn thiện các cơ chế tài chính và huy động vốn đặc biệt cho đầu tư phát triển ngành điện. Ông Nguyễn Đức Hiển cho biết, đến tháng 8-2020, các dự án nguồn điện độc lập đã được đầu tư và vận hành có công suất khoảng 16.400 MW (chiếm 28,3% công suất đặt của toàn hệ thống) và ngày càng có xu hướng tăng lên theo tinh thần chỉ đạo của Nghị quyết 55.

Ông Nguyễn Đức Hiển, Phó trưởng Ban Kinh tế Trung ương, cho rằng thu hút vốn đầu tư tư nhân vào ngành điện nói chung và vào các dự án điện độc lập hiện nay còn nhiều khó khăn, vướng mắc

Phó trưởng Ban Kinh tế Trung ương cho rằng để bảo đảm thực hiện được các mục tiêu đề ra trong Nghị quyết 55 của Bộ Chính trị, trong đó tổng công suất của các nguồn điện đến năm 2030 đạt khoảng 125 - 130 GW, sản lượng điện đạt khoảng 550 - 600 tỉ KWh, ngành điện cần đầu tư với quy mô rất lớn.

Ông Nguyễn Đức Hiển dẫn tính toán sơ bộ của Bộ Công Thương cho thấy, trong giai đoạn 2021 - 2030, nhu cầu vốn đầu tư cho ngành điện là 133,3 tỷ USD, trong đó cơ cấu giữa nguồn điện và lưới điện là 72/28; trong giai đoạn 2031 - 2045 là 184,1 tỷ USD và cơ cấu tương ứng là 74/26.

"Trong bối cảnh nguồn vốn đầu tư của Nhà nước vào các dự án điện ngày càng khó khăn, việc thu hút đầu tư từ khu vực tư nhân có vai trò và ý nghĩa quan trọng"- ông Hiển nói và nhấn mạnh, việc thu hút đầu tư tư nhân vào ngành điện nói chung và vào các dự án điện độc lập hiện nay còn nhiều khó khăn, vướng mắc.

Theo lý giải của Phó trưởng Ban Kinh tế Trung ương, nguồn vốn huy động từ chủ sở hữu khó khăn do thị trường vốn chưa phát triển, khó đáp ứng các yêu cầu phát hành ra công chúng. Nguồn vốn vay từ các tổ chức tín dụng trong nước gặp khó khăn do các dự án năng lượng đòi hỏi nguồn vốn lớn, song theo Luật các tổ chức tín dụng, tổng mức dư nợ cấp tín dụng của một khách hàng không vượt quá 15% vốn tự có của ngân hàng thương mại; tổng mức dư nợ của một khách hàng và người có liên quan không được vượt quá 25% vốn tự có của ngân hàng thương mại.

Bên cạnh đó, các ngân hàng cũng gặp khó khăn khi phải cân đối nguồn cho vay do nguồn huy động ngắn hạn chiếm tỉ trọng lớn trong khi cho vay các dự án năng lượng là dài hạn. "Lãi suất vay vốn các ngân hàng trong nước để thực hiện các dự án điện độc lập còn khá cao, chưa có các chính sách khuyến khích và hỗ trợ của Nhà nước đối với các dự án năng lượng tái tạo, dẫn đến giá điện bán cao khiến các dự án khó thu xếp vốn trong bối cảnh hiện nay"- ông Nguyễn Đức Hiển nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, đối với đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào ngành điện cũng còn một số vướng mắc trong lĩnh vực quản lý ngoại hối như vấn đề chuyển đổi ngoại tệ, chuyển tiền thực hiện hoạt động chuẩn bị đầu tư; chuyển vốn, lợi nhuận và nguồn thu hợp pháp ra nước ngoài; chuyển nhượng vốn đầu tư, chuyển nhượng dự án đầu tư, rủi ro tỉ giá…

Chính vì vậy, lãnh đao Ban Kinh tế Trung ương cho rằng, khi ngân sách nhà nước còn nhiều khó khăn, nguồn vốn ODA với những điều kiện vay thuận lợi ngày càng hạn hẹp, cùng với đó là một số hạn chế về cơ chế, chính sách liên quan đến huy động vốn và phát hành chứng khoán trong nước đối với các dự án năng lượng, việc tìm kiếm, tiếp cận các nguồn vốn từ những định chế tài chính, tín dụng quốc tế để đầu tư vào các dự án nguồn phát điện, nhất là các dự án nguồn phát điện độc lập là yêu cầu hết sức cần thiết.

Để huy động được nguồn vốn quốc tế cho các dự án điện độc lập, ông Nguyễn Đức Hiển cho rằng, phải tuân thủ các yêu cầu và luật chơi quốc tế. Đồng thời, dòng vốn quốc tế cho dù rất lớn nhưng sẽ chỉ dịch chuyển về các quốc gia đáp ứng 3 tiêu chí: Có quy mô thị trường đủ lớn; khả năng sinh lời ở mức hấp dẫn và rủi ro thấp.

Phó trưởng Ban Kinh tế Trung ương cũng nhấn mạnh cơ chế về giá điện cần đủ sức hấp dẫn các nhà đầu tư, từ đó bảo đảm khả năng sinh lời cần thiết để thu hút các dòng vốn quốc tế. Thực thi sớm yêu cầu đẩy nhanh lộ trình thực hiện thị trường điện cạnh tranh, cơ chế hợp đồng mua bán điện trực tiếp giữa nhà sản xuất và khách hàng tiêu thụ, minh bạch giá mua bán điện đã nêu tại Nghị quyết 55.

Đồng thời, sớm triển khai nhân rộng và có cơ chế khuyến khích thu hút vốn ngoài nhà nước đầu tư xây dựng vào hệ thống truyền tải điện quốc gia.

Minh Chiến

Người lao động