Ngày Tết cận kề, các thông tin về thưởng Tết luôn trở thành tâm điểm nóng. Trong đó, Ngân hàng vốn được cho là ngành có mức thưởng cao nhất. Còn về phía doanh nghiệp, năm nay nhiều đơn vị đã gây sốt với phương án thưởng bằng cổ phiếu, và đó được đánh giá là khoản thưởng Tết không hề nhỏ.

Những khoản ESOP hàng trăm tỷ đồng

Chỉ trong vài tháng cuối cùng của năm 2017, hàng loạt doanh nghiệp Việt đã phát hành hàng triệu cổ phiếu để thưởng một cách hậu hĩnh cho nhân viên. Loại cổ phiếu này người ta gọi là cổ phiếu ESOP (Emloyee Stock Options Plan). Hiểu nôm na, ESOP là cổ phiếu doanh nghiệp phát hành để thưởng hoặc bán với giá ưu đãi cho các nhân viên xuất sắc, nhà quản lý giỏi, người lao động theo các tiêu chí lựa chọn của công ty.

Đứng trên góc độ doanh nghiệp, một lợi thế nổi bật của ESOP là các doanh nghiệp sẽ không phải ghi nhận một khoản chi phí lương thưởng so với thưởng bằng tiền. Bên cạnh đó, doanh nghiệp sẽ không phải chi trả bằng tiền mặt, mà sử dụng nguồn lợi nhuận giữ lại để phát hành cổ phiếu, như vậy sẽ tăng được vốn điều lệ và giữ lại tiền để tái đầu tư.

Đối với nhân viên, cổ phiếu ESOP như một hình thức "tri ân" đối với những đóng góp vào kết quả hoạt động của doanh nghiệp và thường là "hậu hĩnh" hơn rất nhiều so với khoản thưởng bằng tiền hay lương nên thường họ rất thích, đặc biệt là với những doanh nghiệp có cổ phiếu tăng trưởng ổn định qua các năm.

Chính bởi các lợi ích của ESOP mà nhiều doanh nghiệp thực hiện để tạo động lực và nâng cao trách nhiệm của cán bộ nhân viên. Và quan trọng hơn, hình thức khen thưởng này giúp cho nhân viên giảm đáng kể thuế thu nhập cá nhân so với việc thưởng bằng tiền.

Tuy vậy, nhiều nhà đầu tư thường ái ngại trước động thái phát hành ESOP của doanh nghiệp bởi đơn giản, không chỉ cổ phiếu điều chỉnh giảm, họ còn chịu thiệt hại pha loãng lợi ích tại công ty, dù được bù đắp bởi sự gắn bó và nỗ lực của cán bộ nhân viên chủ chốt.

Những tháng cuối năm 2017 này, hàng loạt doanh nghiệp đã phát hành khoản ESOP hậu hĩnh cho nhân viên. Những ví dụ điển hình có thể kể đến như:

CTCP Tập đoàn MASAN (mã chứng khoán: MSN ) đã phát hành gần 9,9 triệu cổ phiếu với giá 10.000 đồng/cp theo chương trình lựa chọn cho người lao động của công ty, các công ty con, công ty thành viên nhằm ghi nhận đóng góp của người lao động đối với sự đổi mới của công ty trong suốt giai đoạn 3 năm giúp công ty đạt được kết quả tài chính kỷ lục trong năm 2016 (doanh thu thuần tăng 41,4% và lợi nhuận thuần sau thuế tăng 88,8% trong năm 2016 so với năm 2015. Việc phát hành diễn ra hồi tháng 8 và đến nay, cổ phiếu MSN đã tăng mạnh giúp người lao động được lợi kép.

Thế giới di động ( MWG ) là một doanh nghiệp duy trì văn hóa thưởng tết bằng ESOP từ lâu. Lên sàn vào tháng 7/2014, ngay tháng 12 năm đó, TGDĐ phát hành 5,33 triệu cổ phiếu ESOP (tỷ lệ 5%) thưởng cho lãnh đạo, cán bộ chủ chốt của công ty. Theo điều kiện, 50% số cổ phiếu này bị hạn chế chuyển nhượng trong 1 năm và phần còn lại bị hạn chế chuyển nhượng trong 2 năm.

Từ đó đến nay, cứ vào tháng 12 hàng năm, thị trường đều thấy Thế giới di động phát hành ESOP. Tháng 12/2015, công ty thưởng 6,98 triệu cổ phiếu ESOP (tỷ lệ 5%) và tháng 12/2016, công ty phát hành 7,33 triệu cổ phiếu ESOP, đều có điều kiện hạn chế chuyển nhượng tương tự đợt 1.

Đúng như truyền thống, thưởng tết năm nay của các lãnh đạo cấp cao tại Thế giới di động tiếp tục là 9,22 triệu cổ phiếu ESOP.

Tuy nhiên, điều kiện đã thay đổi khi số cổ phiếu này bị hạn chế chuyển nhượng trong vòng 4 năm, trong đó mỗi năm có 25% cổ phần được tự do chuyển nhượng. Bên cạnh đó, thay vì thưởng, lần này Thế giới di động bán cho nhân viên với giá 10.000 đồng/cp. Như vậy, chính sách ESOP lần này đã đòi hỏi nhân viên phải "trung thành" hơn với công ty.

Nhân viên của CTCP Xây dựng Coteccons (mã chứng khoán CTD ) hẳn cũng cảm thấy ấm lòng khi doanh nghiệp quyết định phát hành ESOP của Coteccons tương đương 1,69% lượng cổ phiếu đang lưu hành. Số cổ phiếu phát hành sẽ bị hạn chế chuyển nhượng trong vòng 2 năm. Mức giá phát hành là 40.000 đồng/cp, chỉ bằng 1/5 giá cổ phiếu CTD đang giao dịch trên thị trường. Đây là lần thứ 3 Coteccons phát hành ESOP cho nhân viên, sau 2 lần thực hiện trong năm 2015 và 2016.

Trước Conteccons, doanh nghiệp cùng ngành là CTCP Tập đoàn Đầu tư Địa ốc No Va (Novaland-mã chứng khoán: NVL ) cũng phát hành 20 triệu cổ phiếu giá không thấp hơn 10.000 đồng, tương đương 3,17% lượng cổ phiếu đang lưu hành để thưởng cho người lao động trong đó 17 triệu cổ phiếu không bị hạn chế chuyển nhượng và 3 triệu cổ phiếu bị hạn chế chuyển nhượng 1 năm. Nếu tính theo mức giá cổ phiếu NVL đang giao dịch hiện tại trên thị trường thì giá trị khoản ESOP lên đến 1.220 tỷ đồng.

Doanh nghiệp khác trong ngành xây dựng, bất động sản là CTCP Đầu tư và Kinh doanh nhà Khang Điền (mã chứng khoán KDH ) cũng đã thực hiện phát hành hơn 8,4 triệu cổ phiếu cho 231 cán bộ công nhân viên với giá 10.000 đồng/cp với thời gian bị hạn chế chuyển nhượng là 1 năm kể từ ngày kết thúc đợt phát hành. Thị giá cổ phiếu KDH hiện tại ở mức ~30.000 đồng/cp.

Hay như CTCP Đầu tư Thương mại Bất động sản An Dương Thảo Điền (mã chứng khoán HAR ) cũng đã phát hành 220.000 cổ phiếu phiếu thưởng cho mỗi CBNV đáp ứng đủ các điều kiện của Quy chế ESOP với tổng giá trị phát hành theo mệnh giá 2,2 tỷ đồng. Tỷ lệ phát hành 0,22%.

Cuối tháng 11 vừa qua, Tổng CTCP Viglacera - CTCP (mã chứng khoán: VGC ) cũng đã phát hành tối đa 21,35 triệu cổ phiếu cho cán bộ công nhân viên và người đại diện phần vốn của Tổng công ty tại đơn vị theo danh sách do HĐQT phê chuẩn. Giá phát hành là 13.500 đồng/cp và cổ phiếu phát hành thêm bị hạn chế chuyển nhượng từ 6 đến 12 tháng tùy từng đối tượng phát hành. Mức giá phát hành chỉ bằng một nửa thị giá hiện tại của VGC.

Hồi tháng 10, của CTCP Tập đoàn Xây dựng Hòa Bình (Mã CK: HBC ) cũng đã phân phối 1 triệu cổ phiếu ESOP cho 431 cán bộ công nhân viên của công ty với giá phát hành 10.000 đồng/cp. Lượng cổ phiếu này không bị hạn chế chuyển nhượng và hiện tại, giá cổ phiếu HBC đang giao dịch trên thị trường ~50.000 đồng/cp.

Trong lĩnh vực ngân hàng có Ngân hàng TMCP Quân đội (Mã chứng khoán: MBB ) cũng đã thực hiện phân phối 17.127.409 cổ phiếu chào bán cho cán bộ công nhân viên với giá 10.000 đồng/cp và lượng cổ phiếu này bị hạn chế chuyển nhượng trong 2 năm kể từ ngày phát hành. Việc cổ phiếu MBB tăng giá mạnh mẽ thời gian qua có lẽ đã khiến cán bộ công nhân viên Mbank vui mừng. Thị giá cổ phiếu MBB hiện tại ~25.000 đồng.

Trong lĩnh vực chứng khoán, CTCP Chứng khoán Sài Gòn (mã chứng khoán SSI ) đã thông qua phương án phát hành 10 triệu cổ phiếu ESOP cho CBCNV nhằm gắn kết nhân viên với công ty và bổ sung vốn lưu động cho công ty. Giá trị phát hành theo mệnh giá 100 tỷ đồng. Tỷ lệ phát hành 2,04%. Giá phát hành 10.000 đồng/cổ phiếu. Số cổ phiếu ESOP này bị hạn chế chuyển nhượng 50% sau 2 năm và 50% còn lại sau 3 năm kể từ ngày phát hành.

Ngoài ra, trong 3 tháng qua còn có rất nhiều doanh nghiệp khác cũng đã phát hành cổ phiếu ESOP như CTCP Thương mại - Dịch vụ Bến Thành (mã chứng khoán BTT ); CTCP Thế giới Số (Mã chứng khoán: DGW ); CTCP Dược Hà Tĩnh (mã chứng khoán HDP ); Tổng CTCP Phong Phú ( PhongPhuCorp ); CTCP Dịch vụ Hàng hóa Sài Gòn (Mã chứng khoán SCS ); CTCP Nhựa Đồng Nai (mã chứng khoán DNP ); CTCP Phát triển và kinh doanh nhà; CTCP Đại lý vận tải SAFI (mã chứng khoán SFI ); CTCP Đầu tư Châu Á – Thái Bình Dương (mã chứng khoán API ); CTCP Tập đoàn Thiên Long (Mã chứng khoán TLG ); CTCP Dược phẩm Cửu Long (mã CK: DCL ); CTCP Viễn thông – Tin học Bưu điện ( CTIN ); CTCP Đầu tư Phát triển Hạ tầng ALV (mã chứng khoán ALV); CTCP Thương mại Dịch vụ Cổng Vàng ( GoldenGate ); Tổng Công ty May 10 – CTCP ( GARCO10 ); CTCP Đầu tư và Phát triển Miền Trung; CTCP Xuân Hòa Việt Nam (Mã chứng khoán XHC ); CTCP Dầu thực vật Tường An (mã chứngkhoán TAC ); CTCP VNG; CTCP Dịch vụ Hàng không Sân bay Tân Sơn Nhất (mã chứng khoán SAS )…

Thích tiền mặt hay cổ phiếu?

Đối với tâm lý người lao động nói chung thì tiền thưởng bằng tiền mặt luôn tạo nên cảm giác vui vẻ hơn cả. Thông thường các món ESOP thường bị hạn chế giao dịch trong 1 khoảng thời gian trong khi Tết là dịp lễ mà người dân mua sắm nhiều nhất trong năm, tâm lý của phần lớn quần chúng nhân dân là thích "tiền tươi thóc thật".

Nhưng tại các doanh nghiệp có kết quả kinh doanh tốt và giá cổ phiếu trên thị trường không tồi thì dĩ nhiên việc nhận được cổ phiếu thưởng không hề kém hấp dẫn. Nhận cổ phiếu thưởng đồng thời giúp các nhân viên tránh được khoản đóng thuế thu nhập khi nhận tiền lương thưởng – vốn cao hơn rất nhiều so với thuế thu nhập khi bán chứng khoán.