Tài liệu tối mật này bao gồm chi tiết các công ty bất động sản thuộc sở hữu của anh rể chủ tịch và nhiều công ty tại British Virgin Islands (BVI) do con trai cựu thủ tướng Trung Quốc và con rể ông thành lập.

Một danh sách 22.000 khách hàng ngoại quốc với địa chỉ tại Trung Hoa đại lục và Hongkong đã được Liên hiệp Nhà báo Điều tra Quốc tế ICIJ thu thập.

Trong số này có nhiều nhân vật quyền lực của Trung Quốc – bao gồm ít nhất 15 người giàu nhất Trung Quốc, thành viên quốc hội và ban lãnh đạo trong các công ty vướng vào bê bối tham nhũng.

Quần đảo British Virgin Islands ở Carribea, Anh Quốc.

PricewaterhouseCoopers, UBS và nhiều ngân hàng, công ty kiểm toán châu Âu đóng vai trò quan trọng trong việc giúp Trung Quốc thành lập công ty tại BVI, Samoa và các địa điểm khác tại nước ngoài.

Ví dụ, ông lớn tín dụng Thụy Sỹ Credit Suisse đã giúp con trai một cựu thủ tướng Trung Quốc thành lập công ty tại BVI trong lúc ông này còn tại vị.

Tài liệu này được hai tổ chức nước ngoài là Portcullis TrustNet là Singapore và Commonwealth Trust Limited đóng trụ sở tại BVI cung cấp.

Đây là một phần của 2,5 triệu files tài liệu rò rỉ mà ICIJ chọn lọc dưới sự giúp đỡ của hơn 50 đối tác khắp châu Âu, Bắc Mỹ, châu Á và các khu vực khác.

Tài liệu của ICIJ cho thấy họ hàng của ít nhất năm thành viên hoặc cựu thành viên của Bộ Chính trị Trung Quốc sở hữu các công ty tại Cook Islands hoặc BVI.

Tài liệu rò rỉ bao gồm chi tiết công ty Excellence Effort Property Development tại BVI thuộc 50% sở hữu của ông Đặng Gia Huy, em rể chủ tịch Trung Quốc.

Ông này là chồng của chị ruột chủ tịch Trung Quốc và là một tỷ phú bất động sản và kim loại sử dụng trong điện thoại di động cùng các thiết bị điện tử khác.

Ghi chép cho thấy một nửa còn lại của công ty Excellence Effort Property Development lại thuộc về một công ty BVI khác nằm trong tay Li Wa và Li Xiaoping – hai tỷ phú địa ốc đã thắng thầu trị giá 2 tỷ USD tại Thâm Quyến vào tháng 7.

Kể từ khi lên nắm quyền lãnh đạo Trung Quốc vào năm 2012, ông Tập Cận Bình đã phát động phong trào đấu tranh chống tham nhũng, không bỏ sót bất cứ ai, bất kể đó là “hổ báo hay ruồi muỗi”, tức là đấu tranh chống tham nhũng ở bất cứ cấp bậc nào.

Trước đó, ông Ôn Gia Bảo, người thôi giữ chức Thủ tướng vào năm 2013 sau 10 năm cầm quyền, cũng từng xây dựng hình ảnh của mình như một nhà cải cách và không ngừng quan tâm tới dân nghèo Trung Quốc.

ICIJ tiết lộ con trai ông này, Ôn Vân Tùng đã thành lập công ty Trend Gold Consultants tại BVI dưới sự trợ giúp của Credit Suisse trong năm 2006.

Ôn Vân Tùng là giám đốc và cổ đông duy nhất của công ty tan rã vào 2008.

ICIJ đã nhiều lần tìm cách tiếp cận ông Ôn Vân Tùng nhưng không nhận được phản hồi, đồng thời phát ngôn viên của Credit Suisse cũng cho biết ngân hàng “không được quyền bình luận về vấn đề này”.

Tài liệu của ICIJ cùng đề cập tới con gái ông Ôn – bà Wen Ruchun – tên nước ngoài là Lily Chang.

Mới tháng 11 năm ngoái, tờ New York Times đưa tin rằng công ty Fullmark Consultants do bà điều hành đã nhận 1,8 triệu USD từ tập đoàn JPMorgan của Mỹ.

Vụ này đã khiến nhà chức trách Mỹ tổ chức điều tra xem việc lợi dụng con cái của nhân vật nổi tiếng để gây ảnh hưởng của JPMorgan tại Trung Quốc có thật hay không.

Mối liên hệ giữa Wen Ruchun và Fullmark Consultants là rất mờ ảo. Tên của bà không xuất hiện trong các tài liệu doanh nghiệp, và cái tên Lily Chang chỉ được CC một lần trong bức thư phản hồi của công ty năm 2009.

Chồng của bà – Liu Chunhang – là cựu nhân viên tài chính kỳ cựu tại Morgan Stanley, đã thành lập Fullmark Consultants tại BVI năm 2004 và là nhà điều hành và cổ đông duy nhất của công ty đến năm 2006, cùng thời điểm ông nhận nhiệm vụ giám sát hệ thống ngân hàng tại chính phủ.

Ông Liu chuyển quyền giám sát công ty sang cho một người bạn của gia đình ông Ôn – Zhang Yuhong – nữ doanh nhân giàu có và là đồng nghiệp của anh trai Ôn Gia Bảo.

Thời báo Times tiết lộ bà Zhang cũng giúp kiểm soát nhiều tài sản gia đình ông Ôn bao gồm chuỗi công ty kinh doanh nữ trang kim cương.

ICIJ tiết lộ Portcullis TrustNet đã lót tay UBS để xếp hạng cao cho Fullmark Consultants vào tháng 10/2005, cho thấy có mối quan hệ giữa Fullmark và ngân hàng Thụy Sỹ.

Khi ICIJ tiếp cận UBS và ông Liu bà Zhang, UBS gửi về một thông cáo trong đó khẳng định chính sách đãi ngộ với những khách hàng có quan hệ chính trị nhạy cảm của ngân hàng là một trong những “chính sách chặt chẽ nhất toàn ngành”, còn ông Liu bà Zhang đã từ chối bình luận.

Nguồn gốc của câu chuyện

Câu chuyện người Trung Quốc đầu tư ra nước ngoài bắt đầu từ chính sách cải cách kinh tế của lãnh đạo Đặng Tiểu Bình đầu những năm 90.

Chính sách đầu tư ra nước ngoài liên quan tới rất nhiều doanh nghiệp nhà nước của Trung Quốc chứ không phải những doanh nghiệp sáng tạo kiểu như Apple, ông Don Clarke, giáo sư nghiên cứu Trung Quốc tại trường luật George Washington University Law School nhận định.

Rất nhiều người Trung Quốc đã bay sang Hongkong, từ đó đi Anh Quốc để thiết lập công ty. BVI trở thành điểm đến lý tưởng cho người Trung Quốc muốn chuyển tiền và tài sản ra nước ngoài.

Trung Quốc có chính sách thuế khuyến khích đầu tư nước ngoài, góp phần đẩy mạnh làn sóng đầu tư vào BVI và các khu vực ngoài nước.

Nhiều nhà sản xuất nước này đã lợi dụng kẽ hở để giảm thuế bằng cách chuyển giá, quay vòng sản phẩm với giá thấp ra công ty đặt tại nước ngoài và xuất ngược lại về Trung Quốc.

Hiện nay, tới 40% các công ty ngoại quốc tại BVI đang thuộc quyền sở hữu của Trung Quốc và các quốc gia châu Á khác, thông tin từ chính quyền BVI cho hay.

Nhưng dư luận vẫn đánh giá đây là một vùng đất tai tiếng bởi phương châm hoạt động của họ là “không hỏi han” đối với các thương vụ ngầm khi đầu tư tại khu vực này.

Mạng lưới Thuế minh bạch – một nhóm các nhà hoạt động cho biết nhiều đơn vị tại BVI liên tục dính tới bê bối do chính quyền địa phương tạo điều kiện giúp họ “che giấu mọi tội trạng và sự lạm dụng.”

Trong số quan chức Trung Quốc tung tiền ra nước ngoài những năm 90 còn có Phó Lượng – con trai của Bành Chân, một trong “Tám bô lão” từng lãnh đạo Trung Quốc.

Ông Phó đã đầu tư vào câu lạc bộ du thuyền và sân golf trong đại lục, nắm trong tay ít nhất 5 công ty nước ngoài tại BVI từ 1997 đến 2000. Ông dùng một trong số đó để mua lại khách sạn Philippines vào năm 2000.

Lợi nhuận và tham nhũng

Không thể phủ nhận rằng Trung Quốc đã thay da đổi thịt từ thời kỳ nước này mở rộng giao thương quốc tế.

Đất nước này thu về nhiều nguồn lợi và các trung tâm ở nước ngoài đóng vai trò quan trọng không chỉ trong việc quay vòng nguồn vốn mà còn làm cầu nối ra thị trường đối với sắt thép, khoáng sản…

Tuy nhiên, cũng có những minh chứng cho thấy nhiều cá nhân và tổ chức Trung Quốc đã lợi dụng công ty nước ngoài để kiếm lợi bất chính.

Trong tháng 12, bà Zhang Shuguang – vợ cựu lãnh đạo cấp cao ngành đường sắt nước này đã bị kết án hình sự đối với cáo buộc lén lút chuyển 2,8 tỷ USD ra tài khoản nước ngoài.

Một báo cáo soát xét nội bộ chính phủ được Bank of China tiến hành tiết lộ các quan chức cấp cao – bao gồm lãnh đạo các công ty nhà nước – đã biển thủ hơn 120 tỷ USD ra khỏi Trung Quốc từ giữa những năm 1980, một phần được tuồn qua nhờ BVI.

Ngành dầu khí Trung Quốc – phân khúc từng dính các cuộc điều tra dẫn đến việc ngã ngựa của nhiều quan chức – sở hữu rất nhiều tài sản tại nước ngoài.

Ba công ty dầu lớn nhất Trung Quốc cũng như trên thế giới có ràng buộc với hàng chục công ty BVI xuất hiện trong tài liệu của ICIJ .

Cựu lãnh đạo PetroChina – Li Hualin – người bị bãi chức vào tháng Tám sau khi nhận tội danh “lạm dụng chức vụ quyền hạn”, cách gọi hoa mỹ của tham nhũng, nắm trong tay 2 công ty BVI.

Theo một số ước tính, lượng tài sản trị giá khoảng từ 1 nghìn tỷ tới 4 nghìn tỷ USD đã bị tuồn ra khỏi Trung Quốc từ năm 2000.

“Ra tay” với làn sóng phản đối

Trong bối cảnh khối tài sản của quan chức chính phủ ngày càng lớn, nhiều người dân dũng cảm đã lên tiếng về nạn tham nhũng.

Một nhóm nhân quyền có tên New Citizens Movement đã dùng mạng Internet và các cuộc biểu tình quy mô nhỏ đòi hòi một sự minh bạch hơn.

“Làm sao các người có thể đấu tranh chống tham nhũng nếu các người không cả dám công khai tài sản cá nhân?” lãnh đạo nhóm biểu tình Xu Zhiyong khẳng định.

Đáp lại lời kêu gọi này, chính phủ đã bắt giam Xu cùng hơn 20 thành viên khác của nhóm, kết tội họ “gây rối trật tự công cộng” và “tụ tập bất hợp pháp”, tội danh vẫn được áp cho thành viên những phe phản đối.

Bên cạnh đó, chính phủ cũng ra tay với các phương tiện truyền thông nước ngoài từng đưa tin về mức chênh lệch giàu nghèo tại Trung Quốc.

Sau khi thời báo The New York Times và Bloomberg tiết lộ lượng tài sản của giới con ông cháu cha Trung Hoa Đại lục, chính phủ đã chặn trang mạng các báo này và ngừng cấp visa cho phóng viên của họ.

Cụ thể, vào tháng 10/2012, báo New York Times đã đăng bài cáo buộc gia đình ông Ôn Gia Bảo tích lũy tài sản lên tới 2,7 tỷ USD trong thời gian ông cầm quyền.

Trong một phản ứng gần đây, ông Ôn viết tâm thư bất thường gửi báo chí, việc trước giờ ông chưa từng làm.

Trong bức thư, ông khẳng định: “Tôi chưa bao và sẽ không bao giờ liên quan tới việc lạm dụng quyền lực nhằm thu lợi cá nhân vì hành vi này đi ngược lại mọi thứ tôi vẫn tin tưởng.”

“Tôi muốn đi đoạn đường cuối cùng trên thế gian này một cách đàng hoàng. Tôi sinh ra với hai bàn tay trắng và tôi muốn sau này ra đi một cách trong sạch.”

THEO BIZLIVE/Tổng hợp từ ICIJ