Mỹ và Trung Quốc "đánh" nhau, Việt Nam có hưởng lợi bền vững?

Đối với xung đột thương mại Mỹ - Trung Quốc, một số chuyên gia nhận định đây sẽ là cơ hội cho ngành chế biến và xuất khẩu gỗ của Việt Nam, bởi đơn hàng sẽ có xu hướng dịch chuyển từ Trung Quốc sang Việt Nam, thậm chí đầu tư vào chế biến gỗ cũng có xu hướng dịch chuyển sang nước ta.

Theo ông Trần Quốc Khánh, Thứ trưởng Công Thương, nhận định này không sai, vì trong thương mại quốc tế, chênh lệch thuế 10% là đủ lớn để cân nhắc dịch chuyển đơn hàng đối với các mặt hàng có biên lợi nhuận thấp. “Nếu mức thuế là 25% thì sẽ diễn ra dịch chuyển đơn hàng ở cấp độ lớn hơn nhiều, kể cả đối với các sản phẩm có biên lợi nhuận cao, thậm chí là dịch chuyển địa điểm đầu tư sang khu vực khác”, ông Khánh cho biết.

Xu hướng dịch chuyển này có bền vững hay không phụ thuộc vào hai yếu tố, một là mức thuế mà Mỹ áp cho hàng hóa Trung Quốc, và hai là mường tượng của các chuỗi cung ứng về thời gian của cuộc chiến thương mại, ông Khánh cho biết tại Hội thảo “Cơ hội từ thương mại Mỹ - Trung Quốc giữa hai làn hiệp định EVFTA/CPTPP”.

“Nếu mức thuế là 10%, việc dịch chuyển đơn hàng và đầu tư nhiều khả năng chỉ diễn ra ở nhóm mặt hàng có biên lợi nhuận thấp như ván dán và ván dăm. Nếu thuế là 25%, xu hướng này sẽ diễn ra ở quy mô rộng hơn, bao gồm cả các mặt hàng có biên lợi nhuận cao hơn như đồ gỗ nội thất.

Xét về thời gian, nếu cuộc chiến kéo dài với mức thuế 10% thì họ sẽ cân nhắc dịch chuyển đơn hàng, đầu tư ra khỏi Trung Quốc và Việt Nam chắc chắn sẽ là một trong những nước hưởng lợi, bởi Việt Nam hiện là nước xuất khẩu đồ gỗ lớn thứ 5 thế giới.

Tuy nhiên, nếu mức thuế là 10% với thỏa thuận đình chiến thương mại Mỹ - Trung Quốc 90 ngày như hiện nay, thì chuỗi cung ứng sẽ vẫn chờ đợi. Việc dịch chuyển đơn hàng có thể sẽ diễn ra nhưng quy mô không lớn để có thể gọi là xu hướng. Hơn nữa, khả năng Mỹ - Trung Quốc đạt được thỏa thuận không hề nhỏ vì xung đột thương mại không có lợi cho cả hai bên”, ông Khánh nhận định.

Thứ trưởng Trần Quốc Khánh phát biểu tại hội thảo. Ảnh: PV.

Nguy cơ bị vạ lây vì hành vi lẩn tránh thuế

Thứ trưởng cũng cảnh báo về vấn đề “rửa” xuất xứ hàng hóa để xuất khẩu, gây ảnh hưởng không tốt cho hình ảnh của Việt Nam. Trong cuộc chuyển đổi này, theo thứ trưởng, đáng chú ý nhất là việc dịch chuyển sản xuất của các doanh nghiệp chế biến gỗ Trung Quốc sang Việt Nam, mua lại nhà máy, công xưởng,… để có thể tận dụng lợi thế “Made in Viet Nam”.

“Cần lưu ý rằng nếu dịch chuyển đơn hàng, đầu tư với ý đồ lợi dụng Việt Nam để lẩn tránh thuế nhập khẩu để vào Mỹ thì ngành gỗ Việt Nam sẽ sớm bị vạ lây. Bởi Mỹ sẽ không ngần ngại áp thuế đối với toàn bộ đồ gỗ xuất khẩu của nước ta. Trên thực tế, Hải quan Mỹ đang điều tra vụ việc tương tự đối với một số doanh nghiệp xuất khẩu sản phẩm ván dán của Việt Nam. Vì vậy, cơ quan nhà nước và doanh nghiệp cần phải bắt tay để giải quyết vấn đề này, để tránh ngành gỗ thay vì nắm bắt được cơ hội lại trở thành nạn nhân bất đắc dĩ của cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung Quốc”, ông Khánh nói.

Ông Khánh kết luận rằng, vẫn còn quá sớm để coi chiến tranh thương mại Mỹ - Trung Quốc là cơ hội lớn cho ngành gỗ Việt Nam. “Cơ hội có nhưng không lớn như tưởng tượng và có thể đi kèm rủi ro hành vi lẩn tránh của hàng hóa Trung Quốc”.

CPTPP và EVFTA: Rủi ro nằm trong cơ hội, cơ hội nằm trong sức ép

Chiến tranh thương mại Mỹ - Trung Quốc tuy sẽ gây ảnh hưởng không nhỏ, nhưng sẽ chỉ là một phần trong những biến chuyển của kinh tế thương mại trong thời gian tới. Bởi nếu CPTPP và EVFTA đồng thời được thực thi trong năm 2019, hai hiệp định này sẽ tác động tương đối lớn tới sự phát triển của ngành gỗ Việt Nam, thứ trưởng nhận định.

Đối với CPTPP, Quốc hội đã chính thức phê chuẩn hiệp định vào ngày 12/11 và hiệp định sẽ có hiệu lực từ ngày 14/1/2019, mở ra thị trường mới với gỗ Việt Nam như Mexico, Canada và Peru.

Đặc biệt, CPTPP sẽ mở ra một cơ hội đối với một số sản phẩm như ván sàn và gỗ thanh vào Canada nhờ mức thuế nhập khẩu 3,5% sẽ được xóa bỏ. Năm 2017, xuất khẩu đồ gỗ của Việt Nam vào Canada đạt trên 120 triệu USD, và tới 10 tháng đầu năm 2018, con số này tăng lên 131 triệu USD. Xuất khẩu gỗ cả năm sang Canada ước đạt hơn 140 triệu USD. Ngoài ra, các sản phẩm gỗ ván dán, ván ghép, khung tranh, khung cửa, đặc biệt là đồ nội thất và thủ công mỹ nghệ cũng sẽ có cơ hội lớn khi thuế nhập khẩu dần được xóa bỏ.

Với Mexico, dù chưa phải là thị trường chính của gỗ Việt Nam vì thuế cao 10 - 15%, nhưng doanh nghiệp Việt Nam nên lưu ý tìm hiểu thị trường này. Bởi, theo thứ trưởng, Mexico đã đồng ý xóa bỏ 100% thuế cho một số sản phẩm gỗ, gồm ván dán, ván dăm, gỗ thanh, ván sàn, đồ nội ngoại thất, với thời gian tối đa 10 năm.

“Đối với Hiệp định EVFTA, nếu việc phê chuẩn suôn sẻ trong nửa đầu 2019 thì đây sẽ là tin vui với ngành gỗ”, ông Khánh cho biết. Liên minh châu Âu (EU) là thị trường hết sức quan trọng đối với ngành gỗ. Năm 2017, xuất khẩu đồ gỗ sang thị trường này đạt 750 triệu USD, trong khi thị trường EU có dung lượng 80 – 90 tỷ USD. Nói cách khác, Việt Nam chiếm chưa đầy 1% thị trường của EU

“Tiềm năng tăng trưởng tại thị trường EU rất lớn, đặc biệt là sản phẩm ván dán, ván dăm, gỗ thanh, gỗ dùng cho nhà bếp”, theo ông Khánh.

Vấn đề quan trọng nhất khi tiếp cận thị trường EU là người tiêu dùng tại đây, cũng như tại Mỹ hay Nhật Bản, rất quan tâm đến việc sử dụng nguyên liệu gỗ hợp pháp. Vì vậy, thứ trưởng lưu ý doanh nghiệp cần thực hiện nghiêm túc hiệp định FLEGT.

Thứ trưởng Khánh kết luận: “Kinh doanh là tổng hòa giữa cơ hội và rủi ro. Có những điều chúng ta tưởng là cơ hội, như xung đột thương mại Mỹ - Trung Quốc, nhưng khi đi sâu phân tích cũng thấy có rủi ro rất lớn hay cơ hội không lớn như chúng ta tưởng. Có những điều tưởng là sức ép, thách thức như việc tuân thủ hiệp định FLEGT nhưng nếu tiếp cận vấn đề một cách toàn diện hơn thì đây lại là cơ hội”.