Thời điểm thị trường chứng khoán (TTCK) đi lên (Uptrend), số lượng môi giới tại các công ty chứng khoán bùng nổ bởi sự hấp dẫn của thị trường 'béo bở' này, nhưng để thực sự gắn bó với nghề ngay cả khi thị trường khó khăn là điều không dễ.

Nhân dịp năm mới, NDH đã có cuộc trò chuyện với ông Nguyễn Ngọc Thạch - Trưởng phòng Môi giới khách hàng cá nhân 6 CTCP Chứng khoán Sài Gòn (SSI) về những thăng trầm của nghề môi giới chứng khoán. Là người đã gắn bó với TTCK trong một thời gian khá dài và là một trong những nhân viên xuất sắc nhất của SSI trong nhiều năm liên tiếp, tuy nhiên khi nhắc đến nghề môi giới, ông Thạch thừa nhận "nghề môi giới được cho là vô cùng khắc nghiệt và tính chất đào thải cao".

Người ta thường nói "chứng khoán là một nghề rất bạc", vậy cơ duyên nào đã đưa ông đến với nghề môi giới chứng khoán?

Ông Nguyễn Ngọc Thạch: Tôi nghĩ mình là một trong 5% người vẫn còn trụ lại trong ngành chứng khoán sau khi đã trải qua chu kỳ bùng nổ vào năm 2006. Thời điểm đó, tôi bắt đầu tham gia vào TTCK khi đang phụ trách tài chính cho một công ty được thị trường đánh giá P/E đến hơn 60 lần thu nhập. Rồi điều gì đến đã đến, mọi thứ sụp đổ nhanh hơn kỳ vọng ban đầu.

Vào năm 2012, trong thời gian tìm kiếm cơ hội làm việc tiếp theo trong ngành tài chính vốn rất hiếm việc làm được tạo ra, tình cờ tôi đọc được một mẫu chuyện vui (nhưng sâu sắc):

“Trong lớp học tại trường cấp một, cô giáo hỏi lần lượt các bạn nhỏ xem ba, mẹ làm nghề nghiệp gì, các em nhỏ hãnh diện trả lời to và rõ: Ba, mẹ con làm bác sỹ, kỹ sư, giáo viên, thương gia…

Và đến khi cô giáo hỏi một cô bé nhỏ nhắn, thì cô bé đó bẽn lẽn trả lời: Ba con làm môi giới chứng khoán. Cả lớp cười ồ lên nhìn bạn đó với ánh mắt cảm thông".

Bạn hãy nhớ rằng thời điểm sau khủng hoảng năm 2008, rất nhiều nhà đầu tư rời bỏ thị trường, các môi giới chứng khoán cũng vậy và những người còn lại rất chật vật với ngành này.

Ở khoảnh khắc đó, tôi như được soi sáng bởi nhìn thấy con đường phía trước trong ngành đang còn quá nhiều tiềm năng và hơn hết, tôi muốn con gái vừa sinh 2 tháng tuổi của tôi sau này sẽ tự hào nói vói bạn bè trong lớp rằng ba cô ấy đã là một người môi giới chứng khoán thành công.

Và câu chuyên tham gia vào ngành môi giới chứng khoán của tôi bắt đầu từ thời điểm đó.

Sau 3 lần phỏng vấn vào Công ty cổ phần Chứng khoán Sài Gòn (SSI), tôi đã được nhận vào với vị trí nhân viên môi giới.

Ông Nguyễn Ngọc Thạch - Trưởng phòng Môi giới khách hàng cá nhân 6 CTCP Chứng khoán Sài Gòn (SSI)

Ông có thể kể lại một số kỷ niệm trong thời gian gắn bó với nghề môi giới, những khó khăn khi mới bắt đầu và làm cách nào để trải qua?

Câu chuyện thành công nào cũng bắt đầu từ niềm đam mê, sự nỗ lực và niềm tin rằng mình có thể tạo ra giá trị tốt hơn nhằm giúp cho xã hội, cho người khác thành công hơn. Công thức này bạn có thể thấy ở thời kỳ xa xưa như Cornelius Vanderbilt “Vua đường sắt” kết nối mọi miền đất nước của Mỹ bằng xe lửa cho đến ngày nay Mark Zuckerberg kết nối mọi người trên hành tinh gần nhau hơn thông qua Facebook.

Niềm tin đó mạnh mẽ đến nỗi những điều người ta gọi là khó khăn, nếu chỉ cần thay đổi cách nhìn lại là thử thách để chúng ta sáng tạo hơn, chuyên tâm hơn, dành nhiều thời gian để giải quyết vấn đề thì các khó khăn đó chỉ là những mắt xích nhỏ trên bước đường tiến đến thành công.

Với tư duy đó, những thử thách lớn nhất ở thời điểm mới bắt đầu nghề môi giới mà tôi gặp chính là không có khách hàng để tư vấn và mang theo câu hỏi vào trong từng giấc ngủ: “Làm sao để khách hàng lắng nghe mình khi mình chỉ mới là một người mới trong ngành trong khi những khách hàng hiện hữu ở thời điểm đó trên thị trường phần lớn đã mất niềm tin còn những người mới gia nhập thị trường thì lại xem môi giới chỉ là “cò” chứng khoán.

Để tôi giải thích một chút về thu nhập tạo ra của ngành này như sau: Bộ phận phân tích các công ty chứng khoán đưa ra những tư vấn mua/bán chứng khoán cho bộ phân môi giới, các môi giới phải tìm kiếm nhóm khách hàng có đặc tính phù hợp với các tư vấn của bộ phận phân tích để truyền đạt lại nhằm tạo ra giao dịch cho công ty chứng khoán. Các môi giới được hưởng một tỷ lệ cố định khi khách hàng giao dịch.

Điều đơn giản nhất tôi suy nghĩ ra được vào lúc đó là mình xin hẹn gặp những môi giới xuất sắc nhất trong ngành còn đang làm việc. Thế là tôi tra bảng xếp hạng môi giới tại SSI, hỏi thăm bạn bè về các môi giới thuộc nhóm đầu tại các công ty chứng khoán khác để xin hẹn gặp và tìm hiểu họ đã làm như thế nào. Tin tôi đi, cho đến bây giờ, trong danh bạ điện thoại của tôi vẫn còn lưu tên những môi giới dẫn đầu đó nhưng chắc thời điểm này cũng chỉ còn dưới 1/3 các bạn đó còn làm việc trong ngành này.

Tôi đã gặp, lắng nghe, quan sát, học hỏi cách làm việc cũng như cách sống của những môi giới tốt nhất trong ngành bao gồm môi giới cá nhân và môi giới cho khách hàng tổ chức về cách họ tìm kiếm khách hàng, tư vấn, chọn lọc thông tin, phân tích và truyền tải đến khách hàng như thế nào cũng như thời gian làm việc, suy nghĩ tích cực.

Không nhiều người thực sự làm việc đúng theo nghĩa của nghề môi giới chứng khoán nhưng tôi đã học được những điều cần làm tiếp theo tại thời điểm đó chính là khách hàng cần những tư vấn cụ thể, mang tính hành động hơn là những bản tư vấn dài của bộ phận phân tích công ty. Môi giới phải là người giúp khách hàng chắt lọc những tinh túy của các công ty chứng khoán khác nhau cộng với sự tự nghiên cứu của riêng môi giới đó về mặt chiến lược đầu tư, phân bổ nguồn tiền, xu hướng ngành, xu hướng vốn hóa,.. đồng thời kỹ năng giao dịch trong phiên cũng là yếu tố rất cần thiết để tạo nên giá trị cho khách hàng. Tôi đã chuyên tâm đi theo xu hướng mình đã tìm ra và tin mình sẽ thành công.

Là người tham gia TTCK từ những ngày đầu, ông làm cách nào để tự mình vượt qua khó khăn trong thời điểm thị trường sụt giảm mạnh giai đoạn 2008-2012?

Tôi cũng như anh chàng Bobby Walker trong phim The Company Men thôi (cười). Cảm giác đầu tiên đến sau khi thị trường sụt giảm là ước gì mình có thể nhận ra được điều đó sớm hơn. Nhưng để nhận ra được điều đó sớm hơn, thì mình phải làm gì? Tôi thích những suy nghĩ logic như vậy để dẫn đến hành động tiếp theo. Đầu tư cho bản thân là điều đầu tiên nên làm trong giai đoạn khủng khoảng, nên tôi đi học hai chương trình cùng lúc là MBA và CFA để hiểu hơn về cách vận hành của nền kinh tế, doanh nghiệp và TTCK. Đồng thời, cố gắng xoay sở với những khoản đầu tư nhỏ nhưng sinh lợi tốt ở thời điểm đó là đồng USD và kinh doanh chênh lệch lãi suất.

Thực sự vào thời điểm đó, không ai biết được khi nào TTCK có thể phục hồi và tình trạng này kéo dài bao lâu. Điều đó là thử thách lớn nhất với những người làm trong nghề này.

Tại sao ông lại chọn gắn bó với SSI và thành quả của ông sau quãng thời gian dài gắn bó với nghề là gì? Qua rất nhiều thời điểm khó khăn với thị trường, ông có nghĩ rằng mình chọn nghề môi giới chứng khoán là đúng?

Tôi chưa từng tự hỏi mình những câu hỏi này vì toàn bộ tâm trí của mình luôn suy nghĩ về làm sao để đem lại giá trị cao hơn cho khách hàng, học hỏi những sản phẩm, nghiệp vụ mới và đọc hàng chục cuốn sách về đầu tư để luôn giữ cho mình luôn tiến lên phía trước. Tôi cũng đã gặp rất nhiều người rời bỏ ngành này chuyển sang nghề khác, tôi tôn trọng lựa chọn của họ, và khi đã tự có câu hỏi này thì người ta dễ dàng lựa chọn và từ bỏ. Tôi thì không.

SSI đã chọn và cho tôi cơ hội, môi trường để phục vụ khách hàng, tôn chỉ đầu tiên của SSI “đặt hết tâm huyết vào sự thành công của khách hàng” phù hợp với triết lý nghề nghiệp của tôi nên cả hai gắn bó với nhau.

Thành quả lớn nhất của tôi có lẽ là chuyên mục Góc Nhìn Môi Giới, nơi mà các phân tích độc lập của tôi dành cho các khách hàng hiện hữu được gửi đến cộng đồng nhà đầu tư một cách trung thực và kịp thời, điều này giúp cho các nhà đầu tư cá nhân hình thành nên tư duy có chiến lược đầu tư và quản lý danh mục đầu tư song hành với việc nắm bắt những tư duy logic và phi logic trong đầu tư chứng khoán.

Trước đây khi nhắc đến môi giới chứng khoán, nhiều người hình dung đó là người thay khách hàng xử lý giấy tờ, đặt lệnh. Nhưng hiện nay các môi giới đang đóng vai trò như một nhà tư vấn tài chính. Quan điểm của ông về điều này như thế nào và theo ông các kỹ năng nào là quan trọng nhất đối với người làm nghề môi giới chứng khoán?

Có lẽ những người thay khách hàng xử lý giấy tờ, đặt lệnh trước đây chỉ nên gọi là “phụ tá của người môi giới” nhưng có thể họ gọi vắn tắt là môi giới hay thậm chí người môi giới ở thời điểm đó họ cũng không phân biệt được.

Trong các sàn giao dịch tại nước ngoài thường có chức danh “Trading assistant” tức những người phụ tá xử lý lệnh giao dịch mà thôi.

Hiện nay, người môi giới thực sự đang thực hiện một trong những công việc của nhà tư vấn tài chính tại thị trường vốn chứ chưa hoàn toàn làm công việc của một nhà tư vấn tài chính thực thụ, nơi mà các môi giới cầu tiến đang hướng đến.

Điểm khác biệt nhất của các môi giới chứng khoán giai đoạn này là họ bắt đầu tìm hiểu khách hàng của mình nhiều hơn, phân loại theo mục tiêu đầu tư của từng nhóm khách hàng, biết lắng nghe khách hàng để từ đó lựa chọn từng nhóm ngành, cổ phiếu phù hợp với khách hàng. Để làm được điều này, họ phải làm việc cật lực để đọc rất nhiều thông tin, báo cáo phân tích, xem hàng trăm đồ thị giá cổ phiếu, tự làm bài tập 'về nhà' để ra được ý kiến đầu tư phù hợp với từng giai đoạn thị trường và mục tiêu của khách hàng.

Theo trải nghiệm của tôi, kỹ năng làm việc đa nhiệm (MultiTask) trong cùng một thời điểm là quan trọng nhất với người môi giới hiện đại. Họ phải biết lắng nghe, suy nghĩ nhanh, suy nghĩ chậm, quyết định trong thời gian ngắn, lựa chọn cẩn trọng trong môi trường thiếu thông tin chuẩn xác, lắng nghe trực giác của mình đồng thời đôi mắt không rời khỏi bảng giá điện tử cùng hàng ngàn thông tin khác liên tục hiện đến, cùng với kỹ năng xử lý lệnh trong tích tắc nhằm không bỏ lỡ những cơ hội ngắn hạn cho khách hàng.

Sau cùng, kỹ năng quản lý thời gian và tư duy tích cực là điều bắt buộc đối với nghề nghiệp này.

Trong vòng 2-3 năm tới, nguyện vọng của ông nếu vẫn ở trong ngành chứng khoán là gì?

Tôi không có nguyện vọng nhưng có mong ước TTCK sẽ đáp ứng đầy đủ tiêu chuẩn nâng hạng theo chuẩn của MSCI thành thị trường mới nổi nhằm thu hút vốn đầu tư nhiều hơn vào nền kinh tế. Từ đó, ngành chứng khoán chắc chắn sẽ phát triển mạnh mẽ hơn so với hiện nay nhờ quy mô thị trường mở rộng, các sản phẩm tài chính phức tạp hơn từ đó các môi giới chứng khoán bắt buộc phải nâng cấp mình lên thêm một mức nữa so với thời điểm này. Cuộc chiến đó chắc chắc sẽ rất khốc liệt nhưng đầy hấp dẫn.

Năm nay, thị trường vẫn liên tục đi lên cũng như sự cải thiện mạnh mẽ của thanh khoản và điều này đang giúp cho các CTCK nói chung có được kết quả kinh doanh rất tích cực. Hơn ai hết, người môi giới chứng khoán sẽ được hưởng lợi rất lớn từ các yếu tố tích cực này, vây ông có thể chia sẻ việc đón Tết nguyên đán năm nay có phần khác với các năm trước không?

VN-Index có mức tăng trưởng hơn 48% năm vừa qua và cũng trải qua cú shock giảm giá theo giá trị tuyệt đối mạnh nhất trong lịch sử vào ngày 5/2. Điều này cho thấy áp lực của nghề môi giới khi thị trường tăng trưởng cũng đi kèm với biến động cao là rất lớn. Họ cần phải tập trung hơn, cẩn trọng cũng như đưa ra những quyết định nhanh hơn.

Tôi chưa thấy người môi giới thực thụ nào nghĩ về thu nhập của mình trong thời gian làm việc hoặc nếu có cũng chỉ thoát qua vì áp lực từ thị trường và thành công của khách hàng đã chiếm hết suy nghĩ của họ. Từ những điều này, tôi chắc chắn rằng việc đón Tết nguyên đán năm nay vẫn không khác gì so với những năm trước. Chúng tôi vẫn dành 1/3 thời gian nghỉ Tết để tiếp tục theo dõi thị trường khu vực xung quanh, lên chiến lược đầu tư cho khách hàng và phân tích lựa chọn cổ phiếu cho chu kỳ kế tiếp.

Ông có thể chia sẻ góc nhìn của mình về TTCK năm 2018 và xa hơn là 3 năm tới? Ông ưa thích ngành gì?

Dựa trên các phân tích, luận cứ đáng tin cậy, tôi tin rằng năm 2018 thị trường sẽ đạt đỉnh cao mới về mặt chỉ số cùng với thanh khoản tăng ít nhất gấp đôi năm trước đó nhờ làn sóng tư nhân hóa doanh nghiêp nhà nước và dòng vốn của nhà đầu tư nước ngoài đón bắt cơ hội nậng hạn trong 2 năm tới của thị trường Việt Nam. Nếu phải chọn 1 con số, tôi ưa thích mốc chỉ số 1.500 điểm là điểm số VN-Index có thể tiến đến trong năm 2018.

Ngành ưa thích ư? Tất nhiên là ngành chứng khoán (cười) vì đây là ngành tôi đam mê và theo đuổi mà.

Về mặt đầu tư, tôi ưa thích ngành dịch vụ tài chính bao gồm chứng khoán và ngân hàng. Như bạn thấy, phí giao dịch và lợi tức cho vay đầu tư chứng khoán cùng nguồn thu từ cấp vốn của các ngân hàng đang có mức tăng trưởng mạnh khi nền kinh tế hoạt động tích cực. Một ví dụ dễ hiểu rằng giao dịch thẻ tin dụng Master Card đã tăng hơn 22% nhờ hoạt động đầu tư các loại tiền số kéo theo lợi nhuận của hãng phát hành thẻ cũng tăng trưởng vượt dự báo của các nhà phân tích.

Ngành bán lẻ (điện máy và ôtô) cùng với ngành hàng không vẫn là lựa chọn hàng đầu trong việc phân bổ danh mục đầu tư nhờ tầng lớp tiêu dùng trẻ đang lên.

Một cuộc chiến khác đang rất mạnh mẽ đến từ các quỹ chỉ số trong nước và sản phẩm mới Cover Warrant trong năm nay sẽ kéo theo sự biến động của các cổ phiếu vốn hóa lớn. Điều này cũng rất đáng lưu ý nếu muốn tìm kiếm lợi nhuận trong thị trường giá lên. Những ai đầu tư chỉ lựa chọn theo ngành tôi e rằng sẽ không đạt được tối đa hóa lợi nhuận.

Xin cảm ơn ông.