Bên cạnh một số vướng mắc pháp lý, nhất là việc nhiều DN vướng ngành nghề kinh doanh có điều kiện, chưa thể nâng room, thì một thực tế phải kể đến là số DN trên TTCK thực sự có sức hút dòng vốn ngoại hiện nay không nhiều.

Đây có lẽ là lý do cốt lõi khiến Ban lãnh đạo tại đa số DN không mặn mà với việc mở cửa đón vốn ngoại. Ở các DN này, sở hữu nước ngoài chưa có hoặc rất thấp, mở nữa cũng bằng không.

Hơn 700 DN đang niêm yết hiện nay mới có gần 20 DN đã hoàn tất mở room. Tuy nhiên, 20 DN tiên phong này không phải vốn ngoại đều hào hứng, mà thực tế có chưa đầy 10 DN được nhà đầu nước ngoài mua vượt 51%, tức mở room đem lại hiệu quả gia tăng dòng vốn ngoại.

Đối với nhóm DN chưa mở room, thống kê cho thấy, hiện có chưa đầy 35 mã có tỷ lệ sở hữu khối ngoại đang kín (hoặc còn dư lại không đáng kể). Nhiều DN tuy đã hoàn tất mở room như FTS, VHC, NVT, PAN…, nhưng tỷ lệ sở hữu nước ngoài chưa từng vượt mốc 51%. Việc mở room tại những DN này được xem là bước đi trước đón đầu, chuẩn bị nền tảng để vốn ngoại có thể tham gia bất cứ lúc nào, hơn là đem lại ý nghĩa trong ngắn hạn.

Tại sao TTCK Việt Nam được đánh giá là có sức hấp dẫn lớn với nhà đầu tư nước ngoài khi nền tảng vĩ mô ổn định, định giá cổ phiếu hấp dẫn hơn so với nhiều thị trường trong khu vực (Malaysia có chỉ số P/E là 19,5 lần, Indonesia là 24,5 lần, Philippines là 21,3 lần…), nhưng số DN được khối ngoại rót vẫn hạn chế? Câu trả lời nằm ở sức hấp dẫn từ nội lực của DN.

Vốn ngoại không chọn chảy vào DN “thường thường”

5 tháng đầu năm 2017, khối ngoại tập trung mua vào một số cổ phiếu nhất định, thay vì trải rộng, qua đó tạo khoảng cách lớn tại nhóm này so với thị trường chung.

Những cái tên trong danh sách dẫn đầu như VNM của Công ty cổ phần Sữa Việt Nam, HPG của Công ty cổ phần Tập đoàn Hòa Phát, CTD của Công ty cổ phần Xây dựng Coteccons, VJC của Vietjet… đều là những DN đầu ngành, nền tảng tài chính tốt, thương hiệu, đội ngũ nhân sự mạnh.

Trong khối DN đã kịch room 51% nhưng chưa thể thực hiện mở rộng do còn vướng mắc ngành nghề kinh doanh như FPT, REE, PNJ…, chỉ cần hở room là tiền ngoại nhanh chóng tràn vào lấp đầy trở lại. Họ sẵn sàng mua với giá cao hơn thị giá để được sở hữu các mã lớn. Rõ ràng, với những DN này, khối ngoại ưa thích không phải vì room, mà vì nội lực của DN.

Trả lần trả lời phỏng vấn Báo Đầu tư Chứng khoán mới đây về những khó khăn của nhà đầu tư nước ngoài khi tìm hiểu M&A tại Việt Nam, ông Nguyễn Văn Đông, Giám đốc M&A của Công ty cổ phần Chứng khoán Rồng Việt chia sẻ, nhà đầu tư nước ngoài vốn thận trọng và đòi hỏi sự minh bạch rất cao.

Việc hệ thống sổ sách kế toán của DN không đầy đủ sẽ làm kéo dài thời gian thực hiện thẩm định để đạt đến sự tin cậy và thúc đẩy quyết định rót vốn.

Nhà đầu tư không chỉ quan tâm đến các tài sản hữu hình như nhà xưởng, máy móc thiết bị mà còn quan tâm đến các giá trị vô hình như trình độ quản lý, hệ thống vận hành, đội ngũ nhân sự… của bên bán. Chỉ khi DN đủ tiêu chuẩn, vốn ngoại mới chọn lựa chảy vào.

Trong khi đó, trên TTCK Việt Nam, mức độ tuân thủ pháp luật và sự minh bạch của nhiều DN còn yếu. 5 tháng đầu năm nay, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã ra quyết định xử phạt nhiều DN vi phạm công bố thông tin, các Sở Giao dịch chứng khoán cảnh báo tình trạng DN có báo cáo tự lập chênh lệch số liệu lớn với báo cáo kiểm toán. Thị trường cũng tồn tại một số nghi án về việc "rút ruột" công ty.

Nhiều báo cáo dù đã được kiểm toán nhưng sau đó vẫn xuất hiện sai sót trọng yếu, ảnh hưởng đến khả năng hoạt động của DN. Mùa đại hội đồng cổ đông 2017, một lần nữa câu chuyện lãnh đạo DN chưa quan tâm đến quyền và lợi ích, đối xử công bằng với cổ đông, những đại hội tổ chức cho đủ thủ tục hay những trả lời chất vấn “cho có”… không phải hiếm gặp. Nhà đầu tư nội còn khó tin nhau, còn để đạt được niềm tin của khối ngoại, các DN cần phải cố gắng nhiều.