VIS Rating: Lợi suất cho thấy thị trường chưa nhận thức đầy đủ rủi ro trái phiếu doanh nghiệp

Chuyên gia từ VIS Rating cho rằng hành vi của thị trường đã có sự căn chỉnh theo hướng tích cực hơn. Tuy nhiên, các giao dịch trái phiếu gần đây vẫn cho thấy thị trường còn thiếu nhận thức đầy đủ về rủi ro, trong khi cơ cấu nhà đầu tư chưa đủ đa dạng.

Theo báo cáo góc nhìn thị trường trái phiếu doanh nghiệp (30/09) thực hiện bởi VIS Rating, Nghị định 08 đã thúc đẩy hoạt động đàm phán gia hạn nợ, từ đó giúp các tổ chức phát hành (TCPH) tránh được nguy cơ chậm trả.

Sự khởi sắc thể hiện rõ nét ở khía cạnh lợi suất trái phiếu. Mức chênh giữa lợi suất giao dịch các trái phiếu của TCPH có chất lượng tín dụng “trung bình” so với lợi suất trái phiếu Chính phủ (cùng kỳ hạn) đã giảm hơn 200 điểm cơ bản trong năm 2024 so với giai đoạn khủng hoảng trái phiếu quý 4/2022 - quý 2/2023.

Tuy nhiên, điểm đáng lưu ý là nhiều trái phiếu từ nhóm doanh nghiệp có vị thế tài chính yếu vẫn đang giao dịch trên thị trường thứ cấp với mức lợi suất không chênh lệch nhiều so với trái phiếu của các công ty có tình hình tài chính lành mạnh hơn.

Hầu hết trái phiếu được phát hành và giao dịch trên thị trường thứ cấp đều là phát hành riêng lẻ, hoặc do các doanh nghiệp mới thành lập và không có hoạt động kinh doanh cốt lõi phát hành, từ đó có rất ít thông tin công khai để nhà đầu tư có thể theo dõi và phân tích rủi ro.

Một thực trạng mà VIS Rating chỉ ra, gần 50% các trường hợp chậm trả trái phiếu trong giai đoạn 2022-2023 đến từ doanh nghiệp mới thành lập, tình hình tài chính yếu, nhưng vẫn phát hành được với mức lãi suất hấp dẫn.

* Doanh nghiệp SPE phát hành trái phiếu ngày càng tăng

Nhiều doanh nghiệp mới thành lập chậm trả trái phiếu Nguồn: VIS Rating

Thiếu nhà đầu tư tổ chức

So với các thị trường trái phiếu doanh nghiệp phát triển hơn trong khu vực, Việt Nam thiếu sự hiện diện các nhà đầu tư tổ chức có thời gian nắm giữ dài hạn và khả năng chịu đựng rủi ro cao để vượt qua các biến động ngắn hạn.

Theo VIS Rating, trong dự thảo thay đổi Luật chứng khoán dự kiến ban hành quý 4/2024, cơ quan quản lý có dự định đưa ra các biện pháp bảo vệ bổ sung nhằm giảm bớt trường hợp nhà đầu tư chấp nhận rủi ro quá mức. Chẳng hạn, trái phiếu phát hành riêng lẻ có thể bị giới hạn chỉ dành cho các nhà đầu tư chuyên nghiệp là tổ chức.

Dữ kiện từ Bộ Tài chính và thống kê BCTC bán niên cho thấy, các nhà đầu tư tổ chức như công ty bảo hiểm, quỹ hưu trí và quỹ đầu tư chỉ nắm giữ 8% tổng số trái phiếu doanh nghiệp đang lưu hành tính đến cuối tháng 6/2024.

“Không giống như các nhà đầu tư cá nhân, những người thường tập trung vào lợi nhuận ngắn hạn, các nhà đầu tư tổ chức thường phải cân nhắc rủi ro đầu tư kỹ hơn, có thể đầu tư dài hạn và có khả năng chịu đựng rủi ro tốt hơn đối với các biến động ngắn hạn” – VIS Rating đánh giá.

Thị trường trái phiếu Việt Nam thiếu "dân chuyên" Nguồn: Asia Bonds Online, Bộ Tài chính

Khởi sắc

Dù vẫn còn điểm nghẽn, nhưng thị trường trái phiếu doanh nghiệp có những khởi sắc trông thấy sau giai đoạn khủng hoảng.

Từ tháng 3/2023, hơn 200 trái phiếu doanh nghiệp đã gia hạn được ngày đáo hạn, phần lớn kéo dài thêm khoảng 22 tháng, sau khi đạt thỏa thuận với nhà đầu tư theo Nghị định 08. Trong đó, khoảng 80 trái phiếu thậm chí gia hạn khi chỉ còn 1 tháng trước ngày đáo hạn, phần lớn là trái phiếu của doanh nghiệp mới thành lập, có dòng tiền kinh doanh hạn chế và liên quan đến các dự án bất động sản.

Bước sang 8 tháng năm 2024, VIS Rating chỉ ra dấu hiệu tích cực là nhiều TCPH chậm trả đã hoàn trả một phần gốc và lãi cho trái chủ.

Thanh khoản cải thiện Nguồn: VIS Rating

Với tỷ lệ chậm trả trái phiếu giảm và tỷ lệ thu hồi chậm trả đang tăng lên, các TCPH và nhà đầu tư đang lạc quan hơn và đã chủ động điều chỉnh để thích ứng với các yêu cầu phát hành chặt chẽ hơn.

8 tháng đầu năm 2024 so với cùng kỳ năm trước, lượng phát hành mới trái phiếu doanh nghiệp tăng gấp đôi lên 298 nghìn tỷ đồng, dẫn đầu bởi nhóm ngân hàng và bất động sản.

Hoạt động giao dịch trên thị trường thứ cấp cũng sôi động hơn kể từ khi sàn giao dịch trái phiếu riêng lẻ được triển khai vào tháng 7/2023.

Thừa Vân

FILI