Tại một cuộc họp ở Riyadh vào một buổi tối tháng 10 oi bức, Achintya Mangla, một trong những lãnh đạo cấp cao nhất của JPMorgan Chase & Co., đã nói với Yasir Al-Rumayyan rằng chẳng có cách nào để các nhà đầu tư quốc tế định giá Saudi Aramco ở mức 2.000 tỷ USD. Cuộc họp diễn ra chỉ vài tuần trước khi công ty dầu mỏ quốc doanh Ả rập Xê út chào sàn.

Yasir Al-Rumayyan, người có sự nghiệp thăng tiến nhanh chóng từ lãnh đạo một ngân hàng tầm trung ở Riyadh đến Chủ tịch tập đoàn dầu mỏ quốc gia Ả rập Xê út đã nổi đóa. Ông "bắn" một tràng những câu nói bằng cả tiếng Ả rập và tiếng Anh, gây sốc cho nhiều lãnh đạo ngân hàng có mặt trong buổi họp nhằm định giá công ty đầu mỏ Ả rập.

Có lẽ, vị chủ tịch Saudi Aramco đang vô cùng lo lắng. Việc nói với Thái tử Mohammed bin Salman về việc công ty dầu mỏ của Ả rập Xê út không thể đạt định giá như kỳ vọng của người kế thừa ngai vàng là điều cực kỳ khó khăn. Nỗi sợ hãi được nhân lên khi chỉ hai năm trước, Thái tử Mohammed bin Salman từng nhốt những người giàu nhất quốc gia trong một khách sạn năm sao, điều khiến cả thế giới chấn động.

Trong ba năm rưỡi kể từ khi Thái tử Mohammed bin Salman lần đầu tiên đề cập đến việc IPO cho Aramco, công ty dầu mỏ quốc doanh bơm 10% lượng dầu thế giới, định giá 2.000 tỷ USD thực sự trở thành rắc rối.

Thái tử Mohammed bin Salman, người đang điều hành mọi công việc hàng ngày ở Ả rập Xê út, từ lâu khăng khăng đòi định giá Saudi Aramco gấp đôi thị giá của những doanh nghiệp vốn hóa cao nhất. Điều này rõ ràng sẽ khó nhận được cái gật đầu từ các nhà đầu tư trên toàn thế giới nhưng bất cứ ai phản bác điều này đều bị gạt sang một bên, bao gồm cả Khalid Al-Falih, người bị cách chức Chủ tịch Aramco và Bộ trưởng Dầu mỏ Ả rập Xê út.

Trò chuyện với giới chuyên gia tư vấn, nhân viên ngân hàng, giám đốc điều hành, quan chức chính phủ và các thành viên hoàng gia mà nhiều người yêu cầu giấu tên, Bloomberg đã có một cái nhìn khá toàn cảnh về cú vỡ bong bóng 2.000 tỷ USD của Saudi Aramco. Ngay cả việc tăng kịch trần 10% trong phiên giao dịch đầu tiên, công ty dầu mỏ quốc doanh Ả rập Xê út vẫn còn cách đích này tới hơn 100 tỷ USD.

Khi giới ngân hàng tham gia vào phiên IPO trong vai trò tư vấn, họ đã nói với Al-Rumayyan về cái mà ông ta muốn nghe: Thị giá 2.000 tỷ USD không phải là vấn đề phải lăn tăn. Ban đầu, phố Wall định giá Aramco vào khoảng 1.700 tới 2.400 tỷ USD.

Tuy nhiên, khi thời điểm chào sàn ngày càng tới gần, việc định giá cũng trở nên thiếu bền vững. Vào tháng 9 và đầu tháng 10, các chuyên gia tư vấn của Aramco đi khắp thế giới một cách không chính thức để thỏa thuận với các nhà quản lý quỹ từ Boston đến London hay Tokyo. Ở mọi nơi, họ đều nhận được câu trả lời rằng việc định giá Aramco là quá cao.

Thậm chí, tại Thụy Sĩ, nơi đang quản lý hàng nghìn tỷ USD của những người giàu nhất thế giới, quản lý quỹ Pictet & Cie. thậm chí còn định giá công ty dầu mỏ Ả rập Xê út chỉ là 800 tỷ USD, thấp hơn nhiều so với kỳ vọng mà lãnh đạo Ả rập Xê út đưa ra.

Những thông tin này được thu thập lại. Theo các tài liệu tổng hợp, phần lớn đều tin rằng Aramco chỉ có giá 1.200 tỷ USD. Một vài bên cho rằng giá trị của công ty dầu mỏ quốc doanh Ả rập Xê út có thể cao hơn nhưng cũng chỉ có thể chạm tới 1.500 USD.

Vấn đề khiến các nhà đầu tư định giá thấp Aramco là tỷ suất cổ tức. Ở giá 2.000 tỷ USD, Aramco sẽ trả cổ tức cho cổ đông khoảng 4%, thấp hơn so mức mà Exxon Mobil Corp, Royal Dutch Shell Plc, Chevron Corp và các công ty dầu khí lớn khác phải trả.

Nhà đầu tư cần lợi suất cao hơn, điều đòi hỏi định giá thấp đi. Wellington Asset Management, công ty kiểm soát 1.000 tỷ USD tài sản, nói rằng họ cần tỷ suất cổ tức cần thiết phải tăng lên khoảng 7 – 8% thì mới có thể biến thương vụ IPO của Aramco trở nên hấp dẫn.

Trở lại cuộc họp buổi tối tháng 10, công việc của Mangla là chia sẻ những thông tin mà họ thu thập được. Phát biểu thay mặt các ngân hàng được thuê, Mangla đã chính thức phá vỡ bong bóng trị giá 2.000 tỷ USD mà giới chức Ả rập Xê út kỳ vọng.

Karen Young, một chuyên gia về Trung Đông tại một viện nghiên cứu ở Washington, cho rằng, Ả rập Xê út luôn gặp phải một vấn đề là quyết định được bên trên ra và áp xuống bên dưới thay vì tổng hợp từ phía dưới để rồi thượng tầng ra quyết định. "Có một văn hóa sợ hãi ở đó. Những người am hiểu hay những nhà kỹ trị không cảm thấy thoải mái khi lên tiếng", Young nhấn mạnh.

Al-Rumayyan, 49 tuổi, là người chẳng có chút kinh nghiệm nào về ngành công nghiệp dầu mỏ và gas trước khi trở thành Chủ tịch Aramco. Trong cuộc gặp tháng 10, Al-Rumayyan cảm thấy như bị phản bội bởi giới ngân hàng phố Wall, những người nói với ông ta rằng việc định giá 2.000 USD cho thương vụ IPO là khả thi. Cuối cùng, Ả rập Xê út đứng trước lựa chọn khó khăn, tiến lên và hứng chịu việc mất mặt với nguy cơ Aramco bị định giá dưới 1.500 tỷ USD hoặc trì hoãn thương vụ này, có lẽ là mãi mãi.

Riyadh, vốn muốn khôi phục lại hình ảnh của vương quốc sau vụ sát hại nhà báo Jamal Khashoggi, đã chọn cách thức 3: Bỏ qua các nhà đầu tư nước ngoài và bán cổ phần Aramco tại quê nhà. Chính phủ sẽ gây áp lực cho các gia đình giàu có ở Ả rập Xê út cũng như đưa một số bạn bè ở khu vực Trung Đông, bao gồm các quỹ do Các Tiểu vương quốc Ả rập Thống nhất và Kuwait kiểm soát, vào mua cổ phiếu. Thậm chí, việc IPO còn được giải quyết với định giá công ty là 1,7 tỷ USD.

Dù chỉ là cái bóng của kết hoạch ban đầu nhưng thương vụ IPO mới của Aramco vẫn là thành công của Thái tử Salman. Thứ năm tuần trước, Aramco công bố việc gây quỹ kỷ lục 25,6 tỷ USD, đánh bại thương vụ trị giá 25 tỷ USD của gã khổng lồ thương mại điện tử Trung Quốc Alibaba. Định giá mới cũng xô đổ 1 kỷ lục tồn tại nhiều năm qua: Công ty trị giá nhất thế giới được giao dịch ở Riyadh chứ không phải ở Mỹ.

Đối với phố Wall, vốn còn đang bị choáng váng bởi thương vụ IPO sụp đổ của WeWork cũng như hoạt động kém hiệu quả của Uber sau khi chào sàn, Aramco thực sự là một bê bối khác. Sau khi đưa ra những định giá phi thực tế nhằm giành được một chỗ trong thỏa thuận lịch sử, các ngân hàng nổi tiếng nhất thế giới đang hứng chịu sự khinh miệt từ khách hàng hay sự chế giễu của các nhà đầu tư. Thậm chí, họ còn đối mặt với viễn cảnh 4 năm làm việc không công vì một thương vụ thất bại.

Tham khảo: Bloomberg