*Bài viết phản ánh quan điểm của Yascha Mounk - một nhà khoa học chính trị người Mỹ gốc Đức chuyên về lý luận chính trị và dân chủ. Ông là tay viết kỳ cựu của tạp chí The Atlantic. Mounk hiện là phó giáo sư ngành thực hành các vấn đề quốc tế tại Đại học Johns Hopkins, giảng viên chuyên đề chính phủ tại Đại học Harvard và là thành viên cấp cao trong Chương trình cải cách chính trị tại tổ chức New America.

Nhiều nguyên nhân có thể chứng minh rằng Tổng thống Donald Trump sẽ mất chiếc ghế đương nhiệm vào năm 2020. Có thể kể đến những lý do: ông không có được cảm tình của nhiều người, hầu hết người Mỹ đều không hài lòng với sự cố chấp của ông và chính quyền của ông gặp phải rất nhiều vụ bê bối. Ngoài ra, ông cũng không thực hiện những lời hứa hẹn "vĩ đại" đã đưa ra và nước Mỹ có thể rơi vào tình trạng suy thoái.

Gộp tất cả những yếu tố trên và có thể dễ dàng tưởng tượng cảnh đảng Dân chủ đang hiên ngang "cưỡi sóng" đến Nhà Trắng vào năm tới. Thế nhưng, tôi cho rằng nhiều khả năng ông Trump vẫn giành chiến thắng vào ngày 3/11/2020.

Tỷ lệ ủng hộ của ông Trump là số liệu được sử dụng phổ biến nhất để xem xét khả năng ông sẽ giành chiến thắng. Thoạt đầu, con số này đã khiến cho những đối thủ của ông cảm thấy thoải mái. Ví dụ, theo công cụ theo dõi của FiveThirtyEight, số lượng người cho rằng ông Trump đang có một nhiệm kỳ tồi tệ cao hơn số nghĩ ngược lại: 54% không đồng ý với thành tích của ông, số ủng hộ chỉ là 42%. Không chỉ có nhiều người phản đối ông, mà tình trạng này cũng khó có thể đảo ngược trong thời gian ngắn. Tóm lại, tỷ lệ ủng hộ ông Trump đã liên tục ở mức thấp kể từ tháng thứ 2 của nhiệm kỳ tổng thống và có rất ít thay đổi kể từ đó.

Tuy nhiên, đó cũng không phải là một rào cản lớn cho chiến dịch tái tranh cử như nhiều người lầm tưởng. Ví dụ, ở thời điểm này, tỷ lệ ủng hộ ông tương đương với 2 vị tổng thống gần đây giành chiến thắng trong đợt tranh cử với tỷ lệ áp đảo. Trong khi 42% tán thành những gì ông đã thực hiện trong nhiệm kỳ, thì chỉ 43% ủng hộ Barack Obama và Ronald Reagan ở giai đoạn tương tự trong nhiệm kỳ đầu của họ.

Hơn nữa, thực sự là dường như tỷ lệ ủng hộ ông Trump hiện tại lại cao hơn so với ngày ông "đánh bại" bà Hillary Clinton. Chúng ta có thể hiểu được vị thế của ông đối với công chúng đã có sự tiến triển như thế nào kể từ chiến dịch tranh cử năm 2016 bằng cách xem xét thái độ yêu thích của cử tri với ông. Trung bình 41% người Mỹ hiện nay nói rằng họ có ấn tượng tốt với ông, trong khi 55% có ấn tượng xấu, quan điểm "ở giữa" là 14%. Trong cuộc thăm dò cuối cùng được thực hiện trước cuộc bầu cử năm 2016, trung bình 38% người Mỹ yêu quý ông Trump và trung bình 59% bày tỏ thái độ ngược lại, số còn lại là 21%.

Vì một cuộc bầu cử thể hiện cho sự lựa chọn chứ không phải trưng cầu dân ý, nên việc tập trung chủ yếu vào tỷ lệ ủng hộ là sai lầm. Năm 2016, ông Trump đã đắc cử dù không được nhiều người ủng hộ vì lý do đơn giản là đối thủ của ông cũng thực sự không được lòng người dân. Đối với việc ông Trump thua cuộc vào năm 2020, các cử tri không chỉ cần thể hiện thái độ không thích ông, họ cần phải cho thấy rằng họ ưa thích ứng cử viên khác nhiều hơn. Liệu điều này có thể xảy ra?

Cách rõ ràng để đánh giá liệu tỷ lệ bầu ông Trump sẽ cao hơn đối thủ như thế nào đó là đi hỏi người Mỹ rằng họ sẽ bầu cho ai trong "trận đấu" trực tiếp. Đến bây giờ, các cuộc thăm dò về bầu cử như vậy lại đưa ra một bức tranh nhiều màu. Joe Biden đã vượt ông Trump. Bernie Sanders cũng đang trên đà dẫn trước dù với chênh lệch không nhiều. Tuy nhiên, tất cả những ứng cử viên "đáng gờm" khác, gồm Elizabeth Warren, Kamala Harris và Pete Buttigieg, có xu hướng vượt qua ông Trump. Ở nhiều cuộc thăm dò khác họ cũng đang "áp sát" Ngài Tổng thống.

Như Nate Silver, nhà sáng lập của FiveThirtyEight, đã chỉ ra rằng sẽ là một sai lầm nghiêm trọng khi cho rằng những cuộc thăm dò trực tiếp ở giai đoạn đầu chính là dự đoán đáng tin cậy cho tương lai. Bởi, các cuộc thăm dò được thực hiện vào cuối năm trước cuộc bầu cử trung bình đã mất khoảng 11 điểm trong buổi kiểm phiếu cuối cùng.

Tuy nhiên, chúng ta cũng không nên hoàn toàn bỏ qua những cuộc thăm dò trực tiếp như thế này. Khi tinh thần đảng phái đã trở nên sâu sắc hơn trong những thập kỷ qua, thì những cuộc thăm dò ở giai đoạn đầu cũng cho kết quả chính xác hơn. Trong 5 cuộc bầu cử đầu tiên kể từ khi bước sang thiên niên kỷ mới, sự chênh lệch là thấp hơn trung bình 6%; trong 2 cuộc bầu cử vừa qua là 2%. Dù những cuộc thăm dò ý kiến không thể dự đoán tương lai, thì chúng cũng đưa ra một kết quả khách quan về trực giác của cử tri.

Cho đến nay, những gì chúng ta thấy hoàn toàn là hợp lý với việc đảng Dân chủ sẽ giành chiến thắng vang dội hoặc ông Trump sẽ tái đắc cử với tỷ lệ chênh lệch an toàn. Hiện tại, trong tình huống lạc quan nhất, dư luận chỉ mới đem lại lợi thế rất nhỏ cho phe Dân chủ. Như năm 2016, cử tri đoàn có nhiều khả năng ủng hộ ông Trump hơn những đối thủ khác, đó cũng là điều giúp ông Trump an ủi phần nào.

Trên cả 2 hướng, rất nhiều điều có thể thay đổi. Nhưng có một lý do cuối cùng để cho rằng cơ hội tái đắc cử của Ngài Tổng thống lại cao hơn những gì chúng ta đang chứng kiến. Sau 3 năm hứng chịu những đòn tấn công ở mọi góc độ từ đảng Dân chủ, thật khó để tưởng tượng rằng họ bất ngờ thành công trong việc thay đổi cảm nhận của người Mỹ về ông Trump. Vậy góc tấn công mới nào sẽ có thể thay đổi những người từ lâu đã ủng hộ ông Trump?

Ngược lại, cho đến nay, đảng Cộng hoà không có nhu cầu hoặc cơ hội tập trung đòn tấn công với 1 trong số 16 ứng viên Dân chủ đang chạy đua. Một khi thực hiện, thì họ có thể làm giảm tỷ lệ ủng hộ của bất cứ ai. Điều này đặc biệt đúng nếu ứng viên được chọn của đảng Dân chủ trở nên nổi tiếng trên toàn quốc chỉ trong vài năm qua, ví dụ như Kamala Harris hay Pete Buttigieg. 

Thế nhưng, "cỗ máy" tấn công bảo thủ cũng có thể gây ảnh hưởng đến những quan điểm của các ứng viên đã được lòng công chúng từ lâu, như Joe Biden hay Bernie Sanders. Hãy nhớ rằng, khi bà Clinton từ chức Bộ trưởng Ngoại giao vào tháng 2/2013, gần 2/3 người Mỹ đã có cái nhìn tích cực về bà. Đến mùa thu năm 2016, khi là ứng viên đảng Dân chủ chạy đua cho chiếc ghế tổng thống, thì chỉ có hơn 1/3 người Mỹ giữ quan điểm tích cực.

Kể từ năm 1945, 9 vị tổng thống đã tranh cử cho nhiệm kỳ thứ hai và 6 trong số đó tái đắc cử. 2 trong số 3 người còn lại, George H. W. Bush và Gerald Ford, đã thành công trong việc kế vị các tổng thống cùng đảng với họ, bởi vậy về cơ bản họ đã tranh cử cho nhiệm kỳ thứ ba hoặc thứ tư. Vị tổng thống duy nhất không thể tham gia tái tranh cử là Jimmy Carter và ông phải đối mặt với những "cơn gió ngược" do khủng hoảng kinh tế trong nước và những vấn đề nhức nhối bên ngoài.

Đương nhiên, ông Trump là một vị tổng thống khác thường. Và bởi vậy, cuối cùng rất có thể rằng ông ấy sẽ "chốt hạ" bằng một pha bất thường, đó là thua trong chiến dịch tái tranh cử. Thế nhưng, không phải điều gì có khả năng cũng trở thành hiện thực.