Ấn Độ: Khi cơn sốt chứng khoán hút tiền từ ngân hàng và đe dọa tới kinh tế

Các ngân hàng Ấn Độ đang gặp một vấn đề: Người gửi tiền đang rời bỏ họ để chuyển sang thị trường chứng khoán.

Hãy xem xét trường hợp của Babaita Prajapati, một người giúp việc ở Mumbai. Cô ấy đã ngừng gửi khoản tiết kiệm hàng tháng 2,000 Rupee (24 USD) vào ngân hàng địa phương sau khi nhận thấy có thể kiếm tiền nhiều hơn từ thị trường chứng khoán. Sau đó, cô đã thuyết phục anh trai và mẹ mình làm điều tương tự.

"Tôi sẽ không gửi tiền vào ngân hàng nữa khi biết mình có thể kiếm được bao nhiêu bằng cách đầu tư”, Prajapati nói.

Cô ấy không đơn độc. Hàng triệu người Ấn Độ đã đổ xô vào thị trường chứng khoán nhờ đợt tăng giá gần đây. Điều này đã góp phần đẩy tăng trưởng tiền gửi ngân hàng xuống mức thấp nhất trong hơn một năm.

Sự chuyển dịch này đang gây ra những hệ lụy đáng lo ngại cho hệ thống ngân hàng và cả nền kinh tế Ấn Độ, vì tiền gửi được xem là cách tài trợ rẻ nhất cho khu vực tư nhân và khu vực công.

Soumyajit Niyogi, Giám đốc tại India Ratings & Research, cảnh báo: "Nếu các ngân hàng gặp khó khăn trong việc huy động tiền gửi ổn định dài hạn, điều này đồng nghĩa với việc thiếu nguồn tín dụng dài hạn cần thiết để tài trợ cho cơ sở hạ tầng và chi tiêu vốn. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến tăng trưởng tổng thể mà còn làm tăng rủi ro về ổn định tài chính”.

Chính phủ Ấn Độ đã nhận thức rõ về vấn đề này. Bộ trưởng Tài chính Nirmala Sitharaman và Thống đốc Ngân hàng Trung ương Ấn Độ (RBI) Shaktikanta Das đã kêu gọi các ngân hàng tìm giải pháp để tăng lượng tiền gửi. RBI thậm chí đã cảnh báo các ngân hàng về nguy cơ thiếu hụt thanh khoản và yêu cầu họ tận dụng mạng lưới rộng lớn gồm hơn 125,000 chi nhánh trên khắp đất nước để huy động thêm tiền gửi.

Lãi suất tiết kiệm tương đối thấp đang thúc đẩy sự thay đổi này. Trong khi các ngân hàng chỉ trả lãi suất 2.5% cho tài khoản tiết kiệm thông thường và 6.5%-7% cho tiền gửi có kỳ hạn trên một năm, thị trường chứng khoán đã chứng kiến chỉ số Sensex tăng 26% trong năm qua. Sau khi điều chỉnh theo thuế và lạm phát, người gửi tiền thậm chí còn phải chịu lợi nhuận âm từ tiền gửi ngân hàng.

Điều đó đã dẫn đến sự bùng nổ số lượng tài khoản quỹ tương hỗ, tăng gần 134% lên 198 triệu tài khoản trong 5 năm qua, theo dữ liệu mới nhất từ Hiệp hội Quỹ Tương hỗ Ấn Độ. Tài sản ròng quản lý cũng tăng hơn gấp đôi, đạt 64.7 ngàn tỷ Rupee. Đáng chú ý, gần 60% tài sản của quỹ tương hỗ đến từ các nhà đầu tư nhỏ lẻ.

Trong cùng giai đoạn, tổng tiền gửi vào ngân hàng tăng khoảng 68% lên khoảng 212 ngàn tỷ Rupee, dữ liệu từ RBI cho thấy.

"Nhiều khách hàng bắt đầu đầu tư vào quỹ tương hỗ bằng cách sử dụng phần lãi từ tiền gửi ngân hàng có kỳ hạn”, Shalab Gupta Bibhab, nhà sáng lập công ty quản lý tài sản Bibhab Capital, nhận định. "Bây giờ họ đang rút cả tiền gửi có kỳ hạn hoặc đầu tư tất cả vốn vào quỹ tương hỗ khi tiền gửi có kỳ hạn đáo hạn”.

Sự chuyển dịch sang thị trường chứng khoán đã dẫn đến tăng trưởng tín dụng chậm lại. Từ đầu năm đến ngày 09/08, các khoản vay ngân hàng tăng 13.6%, mức tăng yếu nhất trong hơn 2 năm, theo dữ liệu mới nhất từ RBI. Giai đoạn trước đó, tăng trưởng tín dụng thường vượt 20%. Các ngân hàng cũng tính phí cao hơn cho các khoản vay.

Ngân hàng Nhà nước Ấn Độ, ngân hàng cho vay lớn nhất xứ sở cà ri, ấn định lãi suất tối thiểu 9.1% cho khoản vay 3 năm, mức cao nhất kể từ tháng 10/2016.

Lãi suất vay cao hơn đang thúc đẩy các doanh nghiệp tìm tới thị trường trái phiếu. Các công ty Ấn Độ đã huy động 1.8 ngàn tỷ Rupee thông qua trái phiếu trong nước trong quý này, tăng 64% so với một năm trước, theo dữ liệu do Bloomberg tổng hợp.

Tác động của xu hướng này đến nền kinh tế đã bắt đầu hiện rõ. Chính phủ Ấn Độ đã hạ dự báo tăng trưởng cho năm tài chính hiện tại xuống 6.5%-7%, giảm so với mức 8.2% của năm trước, chủ yếu do đầu tư khu vực tư nhân chậm lại. Đáng lo ngại hơn, theo số liệu từ Trung tâm Giám sát Kinh tế Ấn Độ, thông báo đầu tư dự án mới đã giảm mạnh 92% trong quý 2, xuống còn 599 tỷ Rupee - mức thấp nhất kể từ năm 2009.

Anand Mahindra, Chủ tích Mahindra & Mahindra Ltd., một trong những tập đoàn lớn nhất Ấn Độ, đã bày tỏ lo ngại về tình trạng này. Ông nhấn mạnh: "Điều quan trọng nhất mà ngành công nghiệp có thể làm tại thời điểm quan trọng này là tăng đầu tư tư nhân. Đó là động lực chính của tăng trưởng, việc làm và nhu cầu”.

Nhiều chuyên gia vẫn cho rằng xu hướng này có thể tiếp tục trong tương lai gần. Santanu Sengupta, Chuyên gia Kinh tế trưởng Ấn Độ của Goldman Sachs Group Inc., nhận xét: "Phân bổ tiết kiệm hộ gia đình Ấn Độ vào các công cụ phi ngân hàng vẫn thấp hơn nhiều so với các thị trường phát triển và một số thị trường mới nổi như Hàn Quốc và Đài Loan. Điều này cho thấy xu hướng này có thể tiếp tục trong những năm tới”.

Tuy nhiên, Shanti Ekambaram, Phó Tổng Giám đốc Ngân hàng Kotak Mahindra Ltd., cho rằng xu hướng này có thể đảo ngược nếu thị trường chứng khoán gặp biến động lớn. "Nếu có một cú sốc, chúng ta sẽ thấy sự trở lại của môi trường tiền gửi bình thường hơn”, bà nhận định.

Vũ Hạo (Theo Bloomberg)

FILI