Theo số liệu thống kê, hiện có gần 700 doanh nghiệp trên 2 sàn đã công bố báo cáo tài chính quý I, trong đó phần lớn hoàn thành 30-40% kế hoạch doanh thu năm, chỉ số ít công ty có kết quả đột biến nên sớm về đích trước hạn. Tuy nhiên, lợi nhuận của nhiều đơn vị đạt được chỉ vài phần trăm, có nơi bằng không.

Doanh thu tăng mạnh nhất là Công ty cổ phần văn hóa Tân Bình (Mã CK: ALT). Báo cáo tài chính quý I của công ty cho thấy, doanh thu bán hàng đạt 32 tỷ đồng, tăng gấp 4 lần so với kế hoạch đặt ra hồi đầu năm là 8 tỷ đồng. Trong khi đó, lợi nhuận sau thuế quý I của doanh nghiệp này 335 triệu đồng, bằng 5% kế hoạch lợi nhuận cả năm mà đại hội cổ đông đã đặt ra là 6,9 tỷ đồng.

Theo lý giải của công ty, kết quả kinh doanh đột biến là do đến từ các công ty liên kết. Đăc biệt hoạt động sản xuất kinh doanh túi xốp nhựa chiếm tỷ trọng lớn nhất trong tổng doanh thu quý I. Tính đến quý I năm nay, nợ phải trả của công ty này là 21 tỷ đồng, hàng tồn kho 52,6 tỷ đồng.

Cũng có doanh thu vượt kế hoạch đề ra là Công ty cổ phần Thép Dana - Ý (Mã CK: DNY). Doanh thu quý I công ty này đạt 449,5 tỷ đồng, tăng mạnh so với cùng kỳ năm ngoái, vượt 29% so với kế hoạch doanh thu đặt ra cả năm. Nhưng khi xét về mặt lợi nhuận, công ty chỉ đạt 701 triệu đồng, giảm gần10 lần so với cùng kỳ 2013 và chỉ đạt 2% kế hoạch của năm. Hàng tồn kho của đơn vị này tính đến 31/3/2014 là 713 tỷ đồng, giảm hơn 100 tỷ đồng so với đầu năm.

Giải trình của công ty cho biết, kết quả kinh doanh có nhiều biến động là nhờ việc đầu tư dây chuyền cán thép công suất 250.000 tấn một năm. Tuy nhiên, với dây chuyền sản xuất công suất lớn, giá trị đầu tư cao, khấu hao lớn nên trong tháng 1 và 2 công ty chỉ sản xuất 50% công suất so với thực tế, làm cho giá thành phẩm tăng hơn so với cùng kỳ. Do đó, lợi nhuận gộp của công ty giảm mạnh so với cùng kỳ.

Bên cạnh những doanh nghiệp có doanh thu vượt kế hoạch năm ngay trong 3 tháng đầu tiên, năm nay lượng doanh nghiệp chạm mốc hoặc vượt kế hoạch lợi nhuận năm lại quá khiêm tốn, chỉ có duy nhất Công ty cổ phần Ô tô TMT (Mã CK: TMT). Theo đó, báo cáo tài chính quý I công ty cho thấy lợi nhuận sau thuế đạt 9,7 tỷ đồng, vượt kế hoạch 77% so với mục tiêu đề ra đầu năm. Tuy nhiên, doanh thu chỉ đạt 40% kế hoạch.

Công ty này lý giải, doanh thu thuần quý I tăng 221, 99%, giá vốn hàng bán cũng tăng tương ứng nhờ công ty tìm được nguồn hàng tốt, giá cả cạnh tranh. Mặt khác, công ty đã giảm được lãi suất trong kỳ và gần hết dư nợ vay ngân hàng cho nên lợi nhuận sau thuế tăng mạnh so với cùng kỳ năm trước.

Trao đổi với VnExpress.net, Giám đốc một công ty chứng khoán cho hay, việc doanh thu tăng đột biến nhưng lợi nhuận đạt được thấp là điều bất thường. Nếu doanh nghiệp đưa ra lý do vì mở rộng quy mô lại càng thiếu hợp lý. Bởi quy mô càng lớn, sản xuất đại trà càng cao, chi phí sản xuất sẽ giảm.

Đứng ở góc độ khác, xét về chi phí của năm nay so với năm ngoái, yếu tố tác động đến giá sản phẩm đều tăng, một phần khiến cho lợi nhuận của công ty giảm. Tuy nhiên, theo quan sát của vị này, sức mua trên thị trường chưa có dấu hiệu phục hồi, nếu doanh thu bán hàng của doanh nghiệp tăng đột biến cần được xem xét kỹ càng hơn.

Có 2 trường hợp xảy ra: Thứ nhất, doanh nghiệp "bán tống bán tháo" hàng tồn kho để thu hồi vốn nên sức sinh lời của sản phẩm không cao. Thứ 2, doanh nghiệp hoạch toán chưa sát thực tế hoặc dùng hàng tồn kho "đẩy" qua công ty con để đảo nợ, hưởng lãi suất thấp.

Hiện, doanh nghiệp vẫn chưa minh bạch thông tin hoàn toàn và chưa có ai kiểm chứng liệu thông tin đó có đúng hay không. Do vậy, vị này khuyên nhà đầu tư nên đặt những giả định có thể xảy ra đối với doanh nghiệp để có hướng đầu tư đúng đắn. Mặt khác, đối với công ty sản xuất, khi thấy yếu tố doanh thu tăng đột biến mà lợi nhuận giảm cần xem xét kỹ danh mục hàng tồn kho của doanh nghiệp.